Interacties tussen mensen worden beschreven in de systeemtheorie en groepsdynamica, een onderdeel van de sociale psychologie.
De sociale visie brengt met zich mee dat men psychische problemen gaat bekijken vanuit organisatie standpunt en niet vanuit de belevingswereld van het individu.
Het basisaxioma is dat wanneer jij als persoon veranderd, de anderen die met je interageren zich ook anders zullen gedragen. Dit is een kanjer van een axioma want dit stelt ons in staat om door naar onszelf te kijken en ons bewust anders te gedragen (ook denken en voelen) we de interactiepatronen wijzigen.
Relatietherapie richt zich op het verbeteren van de relatie tussen twee volwassenen.
Gezinstherapie betrekt hier ook de kinderen bij. Kenmerk is dat alle leden gezamenlijk aanwezig zijn.
De systeemtheorie levert een sterk theoretisch kader om de interacties tussen mensen en hun omgeving mee op te nemen.
Er is echter niet noodzakelijk een eenduidige relatie tussen oorzaak en gevolg (zoals wel wordt verondersteld in het medische model).
Werkelijkheid wordt voorgesteld als een systeem: Een geheel van samenhangende elementen, die elkaar over en ‘t weer beïnvloeden. Nadruk ligt niet op de elementen maar op het onderlinge netwerk van relaties die de elementen beïnvloeden.
Daar het in eerste instantie gaat om relaties en/of gezinsstructuren wordt de systeemtheorie ook worden toegepast op groepen en organisaties.
Benaderingen:
- Structurele benadering richt zich op ziekmakende gezinsstructuren. Vastgesteld werd dat delinquente jongeren na verbetering en begeleiding terug vervielen bij terugkeer in het gezin.
- Een overmaat aan betrokkenheid (emneshment) of een tekort hieraan (disengagement) zou hieraan ten grondslag liggen.
- Psychische problemen kunnen nuttig zijn voor het evenwicht in een gezin (zondebok fenomeen)
- Communicatie theoretische benadering. Richt zich op de vaste patronen of wetmatigheden in de wijze waarop mensen met elkaar communiceren.
- Intergenerationele of contextuele benadering. Combinatie van systeemtheoretische en psychodynamische opvattingen. Er wordt naar de verhoudingen van minstens drie generaties gekeken.
- Loyaliteiten zijn een belangrijk onderdeel van deze benadering. Dit vindt belangrijke toepassingen met betrekking tot nieuw samengestelde gezinnen.
Een combinatie van systeemtherapie met andere individuele interventies is een stevige integratie met duurzaam resultaat.
Subsystemen beïnvloeden mekaar wederzijds binnen een georganiseerd geheel. Elke verandering in een deel van het systeem heeft invloed op alle andere subsystemen en op het gehele systeem.
Het geheel van een systeem is meer dan de som van alle subsystemen.
Gesloten systemen hebben geen interactie met de omgeving.
Open systemen staan in wisselwerking met de omgeving. Door terugkoppeling komt het systeem steeds terug in een evenwichtstoestand (niet noodzakelijk de oorspronkelijke)
Oorzaak en gevolg zijn niet duidelijk te onderscheiden. Interacties vinden plaats volgens het circulaire model;
A beïnvloed B en B beïnvloed weer A. A is hierdoor zowel oorzaak als gevolg tezamen.
Partner en gezinssystemen zijn goede voorbeelden van dit functioneren.
Subsystemen zijn bv. Ouders, kinderen etc.
Veranderingen kunnen worden gestimuleerd alsook afgeremd. Vb. geboorte kind is positief en ziek worden van een gezinslid is negatief.
Een stoornis van een gezinslid kan wijzen op een disfunctionerend systeem maar een disfunctionerend gezinslid kan eveneens het systeem negatief beïnvloeden. Hiermee gaan we aan de slag als er bij de gezinsleden sprake is van een mentale of fysieke problematiek. Denken we aan hoe een gezinslid met zwaar autisme de dynamiek van het gezin zal beïnvloeden. De aandacht naar het betreffende gezinslid moet voldoende zijn maar in de praktijk zien we dat het vaak te veel van de aandacht krijgt waardoor andere gezinsleden hieronder lijden.
Naast de typische circulaire verbanden bestaan er ook lineaire (oorzaak en gevolg éénduidig). Voorbeelden zijn partnergeweld en misbruik.
Structurele benadering: Richt zich op de gezinsstructuur. Een duidelijke hiërarchie wordt als belangrijk gezien die door alle gezinsleden moet worden gerespecteerd.
Grenzen van subsystemen aan het systeem zijn belangrijk voor een gezonde structuur.
Twee structuren worden onderscheiden
- Kluwengezin. Grenzen tussen de subsystemen zijn vervaagd. Alle leden hebben een nauwe band en zijn erg betrokken bij mekaar. Er worden weinig relaties onderhouden met de buitenwereld. Door deze samenhorigheid blijft er weinig ruimte voor de individuele ontwikkeling.
- Los-zandgezin. Spiegelbeeld van het kluwengezin. Weinig communicatie tussen leden onderling met een afstandelijke verhouding. Starre grenzen tussen gezinsleden en grenzen tussen gezin en buitenwereld zijn zeer vaag.
Communicatie theoretische benadering: Accent wordt gelegd op de wijze dat gezinsleden met mekaar communiceren.
Gezin wordt beschouwd als een regel geleid systeem. Regels kunnen expliciet aanwezig zijn of impliciet.
Alle gedrag is communicatie. Dus verbaal en non-verbaal. Geen communicatie is onmogelijk.
Communicatie loopt op inhouds- en betrekkingsniveau. Inhoudsniveau is dat wat wordt uitgesproken. Betrekkingsniveau is de wijze waarop wordt gecommuniceerd. (Gezichtsuitdrukkingen, imponerende houding etc.)
Interpunctie. Is de eigen ordening in een reeks van gebeurtenissen. Mensen gaan ervan uit dat de werkelijkheid zoals zij die zien de ware is. Realiteit is dat de werkelijkheid zo complex is dat éénzelfde gebeurtenis door meerdere personen telkens anders wordt verklaard.
Digitale en analoge communicatie. Digitaal slaat op taal. Analoge op de non-verbale aspecten. Symptomen van een psychische stoornis worden gezien als een vorm van analoge communicatie. Vb. iemand met straatvrees wordt gezien als iemand die communiceert dat hij/zij de boodschappen niet kan doen. (Secundaire en tertiaire ziektewinst)
Intergenerationele benadering: Relatie tussen mensen worden beschreven als een emotionele winst- en verliesrekening. Een gezonde relatie is een evenwicht tussen geven en nemen. ‘Geven’ betekent rekening houden met belangen en positie van de ander; Onevenwicht uit zich in een relationele schuld die kan ingelost worden door de ander te geven waar deze recht op heeft. Loyaliteit is belangrijk. (Horizontaal, verticaal, primair, onzichtbaar, gespleten).
Walsha gebruikt deze inzichten voor het doen verdwijnen of doen verminderen van klachten en problemen door de interactiepatronen in het hier en nu te veranderen. Betrokkenen moeten zich anders gaan gedragen t.o.v. mekaar.
Gezinsproblemen zijn vaak verborgen relatieproblemen!
Partnerkeuze staat primair niet ter discussie. Als dat wel het geval is verschuift het doel van relatieverbetering naar relatiebeslissing.
Een voorbeeld van het systeem model is het werken met duplo poppetjes. Hierdoor worden op visuele en speelse wijze interacties in kaart gebracht.
Walsha bekijkt relaties en gezinnen vanuit de levensloop. Walsha gaat hierbij veel ruimer dan de klassieke relatie- of gezinstherapie.
De relatielevensloop omvat:
- Elkaar vinden
- Relatievorming
- Engagement als koppel
- Kerngezin
- Elkaar herontdekken
- Kleinkinderen
- Levend verlies = relatie stop
- Levend verlies = levenseinde
- Op zoek naar je (nieuwe) zelf
- Nieuw Samengestelde Gezinnen
Walsha werkt op een aangename wijze preventief. In elke fase van je levensloop als volwassenen helpen wij je verder.